Guatr, tiroid bezinin hacim olarak büyümesidir. Sadece boyutun arttığını gösteren bir terim olup, tiroid bezinin fonksiyonları hakkında bilgi vermez. Bu nedenle, guatr tanısı alan bir hastada; çok az, çok fazla ya da yeterli miktarda hormon üretiliyor olabilir. Tiroid bezinin her yerinin eşit olarak büyüdüğü durum “Diffüz Guatr”, nodüller nedeniyle büyüdüğü duruma ise “Nodüler Guatr” denir.
Guatrın Sebepleri
En yaygın guatr sebebi, besinlerle alınan iyot miktarının yetersiz olmasıdır. Tiroid hormonlarının yapımı için gerekli olan bu madde, günümüzde sofra tuzlarının içine eklenmektedir. Tiroid hormonlarının yapımı için gerekli olan Tiroid Uyarıcı Hormon (TSH-thyroid stimulating hormone), hipofizden salgılanır. Bu hormonun bir diğer etkisi de, tiroid bezinin büyümesini sağlamaktır. Yetersiz tiroid hormonu üretimi sırasında uyarısına yeterli cevap alamayan TSH, devamlı salgılanmak suretiyle, tiroid bezinin sürekli büyümesine neden olur.
Graves Hastalığı olarak bilinen hastalıkta bazı antikorlar, TSH benzeri etki göstererek tiroid bezini büyüterek guatra sebep olabilir.
Nodüller de yarattıkları kitle etkisi nedeniyle tiroid bezinde boyut artışına sebep olur. Bu nodüllerin birçoğu iyi huylu dahi olsa, içerdikleri kanser riski nedeniyle, ileri tetkik gerektirir.
Tiroid dokusunun iltihabi hastalıklarında da beyaz kan hücrelerinin (lökositler) bu organa göç etmeleri nedeniyle organda büyüme meydana gelebilir. Bu hastalıkların en yaygını ve bilineni Hashimoto Tiroiditi’dir ve genellikle Hipotiroidi ile sonuçlanır.
Genellikle kanser riski taşımayan basit kistler de guatr sebebi olabilirler. Öte yandan gebelik sırasında üretilen bir hormon olan HCG’nin de tiroid dokusu üzerinde büyütücü etkisi vardır.
Belirti ve Bulgular
Guatr, gelişiminin erken dönemlerinde, hiçbir belirti ya da bulgu görülmeyebilir. Tiroid bezi büyüdükçe ve boyundaki bazı yapılara baskı yapmaya başladıkça; boyunda şişlik, yutkunmada güçlük, ses kısıklığı, nefes almada zorluk gibi birtakım yakınmalara yol açabilir. Guatr ile birlikte yetersiz tiroid hormonu üreten hastalarda; yorgunluk, uyku isteği, üşüme, saç dökülmesi, konsantrasyon bozukluğu, kilo verememe gibi hipotiroidizm belirtileri eşlik eder. Guatr ile birlikte fazla tiroid hormonu üreten hastalardaki hipertiroidizm bulguları ise sinirlilik, sıcak basması, terleme, uyuma güçlüğü, çarpıntı ve kilo kaybıdır.
Tanı
Guatr hastalarının fizik muayeneleri, bakarak ve boyundaki şişliğin yutkunmayla ilişkisinin değerlendirilmesiyle başlar. Elle muayene sırasında ise boyundaki bu şişliğin sertliği, boyutu, sınırları ve çevre doku ile ilişkisi değerlendirilir.
Tiroid hormonlarının ve TSH’ın kan düzeylerini ölçen testlerle tiroid bezinin fonksiyonel durumu değerlendirilir. Tiroid bezinin az ya da çok çalıştığını gösteren bu testlerin yanı sıra, Tiroidit ve Graves hastalıkları açısından çeşitli antikor düzeyleri de ölçülebilir.
Tiroid ultrasonu, guatr hastalarının değerlendirilmesind,önemli bir görüntüleme yöntemidir. Tamamen ağrısız ve zararsız olan bu yöntem, ses dalgalarından yararlanarak tiroidin anatomik yapısı ve nodüllerin özellikleri hakkında bilgi verir.